Yatay ve Dikey E-Ticaretin Nedir? Farkları Nelerdir?
Yatay e-ticaret modeli nedir?
Yatay e-ticaret modeli en yaygın olarak kullanılan ve bilinen e-ticaret modelidir. Bu modelde, e-ticaret firması farklı ve çeşitli kategorilerde, geniş ürün yelpazeleriyle satışlar yaparlar. Bu modelde firma tek bir sektöre veya ürün kategorisine odaklanmak zorunda değildir. Örneğin yatay bir e-ticaret sitesi tekstil ürünleriyle beraber teknolojik ürünleri de aynı anda site üzerinden satabilir. Bu durumda da firma farklı hedef kitlelere ve sektörlere yönelik çözümler sunabilir. Yatay e-ticaret firmalarını AVM’lere benzetebiliriz. Alışveriş merkezi içerisinde birbirinden farklı birçok sektörde mağaza bulunur ve yatay e-ticaret firmaları da aynı yapıya sahiptirler. Yatay e-ticaret firmaları ürün yelpazelerini genişletebilir ya da daraltabilirler. Yeni bir sektörde yer almak istediklerinde de iş modellerini bu yönde geliştirerek, bu sektöre yönelik ürün ve hizmetleri de işlerine dahil edebilirler.
Yatay e-ticaret modelinin avantaj ve dezavantajları neler?
Her iş modelinde olduğu gibi yatay e-ticaret modelinin de kendine has avantaj ve dezavantajları bulunur. Giriş hacimleri daha yüksektir. Ürün yelpazesinin geniş olması ve operasyon süreçlerinin daha kapsamlı olmasından dolayı yatay e-ticaret firmalarının giriş hacimleri daha yüksektir. Yatay e-ticaret firmaları geniş kitlelere hitap eder. Geniş ürün yelpazesi, farklı sektörleri barındırma ve farklı ürün kategorilerini bir araya getirdiği için, bu firmaların ulaşacakları hedef kitleler de daha geniş olacaktır. İş hacmi daha büyüktür. Geniş hedef kitlelere ulaşılmasından dolayı, firmanın elde edeceği trafik hacmi de daha yüksek olacaktır. Bu da iş hacminin artmasını sağlar. Büyük bir depoya ihtiyaç duyulur. Geniş ürün yelpazesi ve farklı ürün kategorileri nedeniyle stok tutarken firmaların büyük bir depoya ihtiyacı olur. Bu da depo maliyetlerinin artmasına neden olur. Tabii ki iş modeli olarak Dropshipping yapan firmalarda depo maliyetleri olmayacaktır. Ancak burada da ürün tedariğinde ve siparişlerin tüketicilere ulaştırılmasında bir takım dikkat edilmesi gereken hususlar ortaya çıkar. Rekabet yüksektir. Bu iş modeline sahip birçok e-ticaret firmasının bulunmasının yanı sıra pazar paylarından dolayı yatırımcıları da çektiği için, bu alandaki rekabet yüksektir. Rekabetin yüksek olması da pazar payının düşmesine veya pazarda yer almayı zorlaştırabilir. Reklam ve pazarlama maliyetleri yükselir. Özellikle küçük ve orta ölçekli firmalar rekabetle baş etmekte zorlandıkları için reklam ve pazarlama çalışmalarına odaklanmak zorunda kalırlar. Bu da reklam ve pazarlama maliyetlerinin artmasına neden olur. Geniş ve kalifiye bir ekibe ihtiyaç duyulu. İş hacminin artması, depo yönetim işlemleri, şirket içi yönetim ve çağrı merkezi gibi bölümler için iyi ve kalifiye bir ekibe ihtiyaç duyulur. Bu da maliyetlerin artmasına neden olur.
Dikey e-ticaret modeli nedir?
Yatay e-ticarete kıyasla dikey e-ticaret modeli tek bir sektöre ya da ürün kategorisine odaklanır. Ürün yelpazesi sınırlı ve daha niş bir kitleye hitap eden dikey e-ticaret firmalarının hacimleri de yatay firmalara kıyasla daha küçüktür. Örneğin sadece ayakkabı satışları yapan ya da sadece telefon aksesuarları satan bir firma dikey e-ticaret firması olarak kabul edilir. Başka bir şekilde ele alacak olursak, yatay e-ticaret firması AVM ise, dikey e-ticaret firması da buradaki mağazalardan bir tanesidir. Belli bir müşteri kitlesi ve belli bir ürün yelpazesi vardır ve tüm AVM müşterilerine hitap etmez.
Dikey e-ticaret modelinin avantaj ve dezavantajları neler?
Dikey e-ticaret firmalarının da kendine has avantaj ve dezavantajları vardır. Giriş maliyetleri daha düşüktür. Dikey e-ticaret firmalarının altyapı gereksinimleri, operasyon gereksinimleri ve ürün tedarik aşamaları yatay firmalara kıyasla daha az olduğu için, bu iş modelinin giriş maliyetleri daha düşüktür. Operasyonel işlemler daha kolaydır. Depo yönetimi, lojistik, ürün tedariği ve ürün yönetim işlemleri yatay firmalara kıyasla daha kolaydır. Ürün çeşitliliğinin az olması bu işlemlerin yönetimini de kolaylaştırır. Büyük bir depoya ihtiyaç duyulmaz. Ürün kategorisinin sınırlı olması ve tek bir sektöre yönelik ürünlerin depolanmasından dolayı stok tutulacak olan birim ürün sayısı daha az olduğu için depo maliyetleri de daha düşük olur. Daha niş bir hedef kitleye ulaşılır. Yatay firmalara kıyasla dikey firmalar daha küçük ve niş bir hedef kitleye ulaşırlar. Ürün yelpazesinin darlığı ve sadece belli bir sektöre yönelik olunduğu için niş hedef kitlelere ulaşılır. İş hacmi daha düşüktür. Daha niş hedef kitlelere ulaşıldığı için iş hacmi yatay firmalara kıyasla daha düşüktür. Bu da şirketin gelirlerinin çok yükselmemesine neden olabilir. Rekabet daha düşüktür. Yatay firmalara kıyasla dikey sektörlerde rekabet daha düşüktür. Özellikle yeni büyüyen pazarlarda köşeleri doldurmak daha kolaydır. Kargo maliyetleri yükselebilir. İş hacminin az olması ve tedarik edilen ile gönderilen ürün sayısının düşmesi, kargo maliyetlerini yükseltebilir. Yatay firmalar gönderim hacmi yüzünden daha uygun fiyatlarla gönderilerini yapabilirler. Reklam ve pazarlama maliyetleri gerektirir. Niş bir markanın adını duyurması ve hedef kitlesine ulaşması zor olabilmektedir. Bu sebeple de reklam ve pazarlama için bütçe ayrılması gerekir.
